ناوه‌ڕۆك
خەیار
خەیار گیایەکی یەک ساڵەیە چاندنەکەی لە زۆربەی ناوچەکانی باشووری( لە ئاخری پاییزدا بە درێژایی زستان) و لە ناوچە ناونجییەکان ( لە وەرزی بەهار) یان کاتی بەهار باوە دەچێنن دەورانی زیاد کردن و گەرو بوونی خەیار ٥٠ تا ٧٠ ڕۆژە لە ناوچە باشوورییەکانی ئێرانوەک جیڕۆفت ٢ هەتا ٣ جار لە ساڵدا دەیکەن هاوڕێ چەند جۆرە کە بەواوبانگترینی ئەوانەن ئەو جۆرانەن١_ خەیاری بیلانکوە٢_خەیاری دۆڵاب٣_هەیاری ئەسفەهان: خەیار لە هەموو جۆرە زەویەک دەبێ هەر خاکێکی بێ، بە عەرەبی پێی دەڵێن منشاء.
تایبەتمەندییەکانی
١.خەیار میز زیاد دەکات و ١٥ گرام لە تۆوەکەی ئەو تایبەتمەندی هەیە.
٢.خەیار تاوگەلی زەرداو چاک دەکاتەوە و بە تایبەت ئاوی خەیار بۆ دەرمانی زەردووی زۆر باشە.
٣.خەیار، میوەیەکی بە تام و خۆشە و بە لەزەتە دژی تینویتییە بەڵام چونکە درەنگ هەزم دەبێت زۆر خواردنی باش نییە دەبێتە هۆی تێکچوونی دەزگای هەرس بە تایبەت ڕەوانەی گەدەیەکی بێ هێز و لاوازیان هەیە باشتر وایە ئەو کەسانە خەیارەکان وەک زەڵاتە (دۆغرمە) لەگەڵ ڕۆنی زەیتوون و سرکە و خوێ بخۆن بان ئاوەکەی بگرن و بیخۆن.
٤.ڕاوی خەیار، لە پێستی هەڵسوو بۆ ناسک و جوان کردنی پێستی لەش و لاردنی خوروو باشە.
٥.تێکەڵاوی شیری کاڵ و خەیاری قاش قاشی بازنەیی بۆ چارەی زیپکەی سوور کە لە پێستت پەیدا دەبێت خەیاری خووساوەکان لە شیریدا لە پێستەکەی هەڵسوون.
٦.خەیار خوێن ساف و ڕەوان دەکات تاوتوێ کۆن و دەردەخات.
٧.بۆ ئارام کردنەوەی خووروی پێست دەتوانی خەیارەکە بکوتییەوە پاشان وەک مڵحەم لەسەری دانێی دانێی چەند جار پاتەی کەیەوە.
٨.ئەگەر تووی خەیار بسوونەوە لە کەمێک ئاودا تراوی کەنەوە و بیخۆنەوە شوێنەواری باشی هەیە هێور کەرەوەیە خەو دێنێت و پەرێشانی و پەشۆکاوی و نەڕەحەتی دەمار ئارام دەکات.
٩.حەکیمی قەدیمی باوەڕیان وابوو ڕۆنی خەیار وەک تووەکەی بخۆنەوە. بەڵام تۆزێک لاوازترە بۆ سازکردنی ڕۆنی خەیار دەبێت گۆشتی خەیار بکوتی و ئاوەکەی بگریت چواریەکی ئەو ئاوە ڕۆنی کونجی تێکەی ئەوەندەی بکوڵێنیت تاکوو ڕۆنی خەیارەکە دەمێنێتەوە وەبەس.
١٠.ترۆزی (چەمیلە) جۆرێکە لە خەیار درێژ و باریکە لە هەندێک ناوچەدا هەتا مەترێک درێژ دەبێت لە خەیار زووتر هەرس دەبێت تایبەتمەندی خەیاری هەیە خواردنی ترۆزی بۆ لابردنی هەندێک لە بەردی گورچیلە و میزڵدان باشە.
١١.تێکەڵاوی ئاوی خەیار لەگەڵ مێوی هەنگوین بۆ نەرم و ناسک کردنی پێستی لەش چاککردنی زیپکە و جوان کردنی پێست شوێنەواری زۆر چاکی هەیە.
١٢.خەیار بۆ ئەوانەی سروشتی ساردیان هەیە باش نییە ناگونجێت لەبەر ئەوە پێغەمبەری ئیسلام خورمای کاڵی لەگەڵ خەیار خواردووە و بەو شێوەیە حاڵەتێکی ناونجی لە لەشدا بەدیهێناوە ئەوە بۆ خۆی ئەسڵێکی گرنگە.
١٣.خەیار بەهۆی ئەوەی سلیکۆن و گۆگردی تێدایە مووی پێ زیاد دەبێت.
١٤.خەیار چونکە پۆتاسیۆمی زۆری تێدایە بۆ ڕێکوپێک کردنی پلەی خوێن بایەخی زۆرە.
١٥.خەیار چونکە ئەسید ئۆریک لادەبات لە لەشدا ڕۆماتیزیمیش کەم دەکات.
١٦.دۆشاوی خەیار کارێکی بە تاڵووکە و دڵگرە بۆ خوێن کردنەوەی دەزگای لەش بە تایبەت دوای ژەمێک نان خواردنی سوێر دۆشاوی خەیار لەگەڵ گێزەر و چەوەندەر زۆر باشە.
١٧.ترۆزی بەهۆی ئەوەی کە تیشکی ڕادیۆ ئەکتیڤی تێدایە، دەبێتە هۆی ئاشکرا بوونی ئەو نەخۆشیانەی لە لەشدا خۆیان شاردۆتەوە لەبەر ئەوە هەندێک دەڵێن دەبێتە تاوتوێ لە لەشدا لە حاڵێکدا ئەو میوە بە کەڵکە کرمی مشەخۆری تاوتوێ نییە بەڵام نۆبەتی ئاشکرا دەکات.
١٨.ئاوی ترۆزی پێستی دەم و چاو نەرم و ناسک و بریقەدار دەکات.
١٩.ئاوی خەیار بە جێگای تواوەیەکی کە خوێی تێدا نییە بۆ شوشتنی دەم و چاوی چەور کەڵکی لێ وەردەگیرێت.
٢٠.خەیار دەجوی خوێ کانی تێدایە بۆ پارێز و خۆکزکردن ، زۆر باشە بۆ وەدەرنانی ژەهری لەش ئەوەیان داناوە و چونکە ئاوی خەیار بە تەنێ بێ تامە لەگەڵ ئاوی سێویان گێزەرە تێکەڵاوی کەی پاشان بیخۆیت.
٢١.ئاوی خەیار وەک تواوەیەک (حەلاوێک) بۆ شوشتنەوەی بە دژی گرۆیی کەڵکی لێوەردەگرن.
٢٢.خەیار چونکە گۆگردی تێدایە گەدە پاک دەکاتەوە و دەرمانە بۆ نەخۆشیەکانی کەووتوویی و میکرۆبەکانی گەدە.
٢٣.خەیار چونکە ماکێکی بەهێزی کۆنە پارێزی تێدایە ماسوولکەکان زیاد دەکات.
٢٤. ٢٥٠ گرام ئاوی خەیار لەگەڵ شەکر شیرینی بکەن و بیخۆنەوە، هەتا شوێنەواری زەرداو لە لەشدا بە تەواوەتی لە بەین بەرێت.
٢٥.بۆن پێوەکردن خەیار، تووندی هەڵچوون، تووڕەیی و غەزەب، هەوەس، تا ئەندازەیەک لەرزی لەش کەم دەکاتەوە. هەتا بۆ دەرمانی ژانەسەر باشە.
٢٦.ترشیاتی خەیار ساردە گەرمی لەش دەنیشێتەوە جەرگ دەسڕێتەوە خاوێنی دەکاتەوە.
٢٧.خەیار زەردووی دەرمان دەکات بە تایبەت ڕاوی خەیار.
