ناوه‌ڕۆك
سەرەتا
ئاڵوگۆڕی گازەكان لە سییەكاندا، لە نێوان سیكڵدانۆچكەكانی هەواو، موولوولەكانی خوێن كە دەوریان داون ڕوودەدات. ئۆكسجین لە سیكڵدانۆچكەی هەواوە بۆ موولوولەكانی خوێن تێدەپەڕێت و لە ڕێی خوێنەوە بۆ هەموو بەشەكانی لەش دەگوازرێتەوە، بەڵام دوانۆكسیدی كاربۆن لە موولوولەكانی خوێنەوە بۆ سیكڵدانۆچكەكانی هەوا دەچێت، ئینجا دەكرێتە دەرەوەی لەش.
ئاڵوگۆڕی گازەكان لە سییەكاندا
ئەو هەوایەی دەچێتە ناو سیكڵدانۆچكەكانەوە بە بەرزی خەستی ئۆكسجین و نزمی خەستی دوانۆكسیدی كاربۆن جیادەكرێـتەوە. بەڵام خوێنی موولوولەكانی خوێن كە دەوری سیكڵدانۆچكەكانی هەوا دەدەن بە نزمی خەستی ئۆكسجین و بەرزی خەستی دوانۆكسیدی كاربۆن جیادەكرێتەوە. لەبەر ئەوەی ماددەكان لە ناوەندێكی خەستی بەرزەوە بۆ ناوەندێكی خەستی نزم بڵاودەبنەوە، ئەوا ئۆكسجین لە سیكڵدانۆچكەی هەواوە بۆ خوێنی موولوولەكانی خوێن بڵاودەبێتەوە لە ڕێگەی دیوارە تەنكەكانیانەوە، بەڵام دوانۆكسیدی كاربۆن بە ئاڕاستەی پێچەوانەوە بڵاودەبێتەوە، واتە لە خوێنی موولوولەكانەوە بۆ سیكڵدانۆچكەكانی هەوا بڵاودەبێـتەوە.
گواستنەوەی ئۆكسجین
كاتێك ئۆكسجین لەناو خوێندا بڵاودەبێتەوە، بڕێكی كەمی بە تواوەیی، لە پلازمای خوێندا دەمێنێتەوە، بەڵام زۆربەی واتە لە نێوان 95% و 98%ی بۆ ناو خرۆكە سورەكان دەگوازرێتەوە، كە بە هیمۆگڵۆبین دەبەسترێت و ئاوێتەیەكی خێرا هەڵوەشاو پێكدێت پێیدەڵێن ئۆكسی هیمۆگڵۆبین، هەر گەردێك لە هیمۆگڵۆبین، پڕۆتینێك و چوارگەردیلەی ئاسن دەگرێتەوە، هەر گەردیلەیەكی ئاسن بەیەك گەردی ئۆكسجینەوە دەبەسترێت، بۆیە هەر گەردێكی هیمۆگلۆبین لە توانایدادەبێت كە چوار گەرد ئۆكسجین بگوازێتەوە.
ئۆكسی هیمۆگڵۆبین هەڵدەوەشێت ئەو كاتەی دەگاتە لەش بەهۆی خوێنەوە، كە خەستی ئۆكسجین لە شانەكان كەمترە لە هی خوێن، و ئۆكسجین لە هیمۆگڵۆبین بەرەڵڵا دەبێت، پاشان لە موولوولەكانی خوێنەوە بۆ خانەكانی دەوریان بڵاودەبێتەوە.
گواستنەوەی دوانۆكسیدی كاربۆن
لەبەر ئەوەی خەستی دوانۆكسیدی كاربۆن، لە خانەكاندا، بەرزترە لەوەی لە خوێندا هەیە، ئەوا دوانۆكسیدی كاربۆن لە خانەكانەوە بۆ خوین بڵاودەبێتەوە،ڕێژەی 7%ی بە تواوەیی لە پلازمادا دەمێنێتەوە. نزیكەی ڕێژەی 23% بە هیمۆگڵۆبینەوە دەبەسترێت بەڵام ڕێژەی 70%ی كە دەمێنێتەوە، خوێن بە شێوەی ئایۆنەكانی بیكاربۆنات و ئایۆنەكانی هایدرۆجین هەڵدەوەشێتەوە.
بەم جۆرەش زۆربەی دوانۆكسیدی لە خوێندا بە شێوەی ئایۆنەكانی بیكاربۆنات دەگوازرێتەوە. كاتێك خوێن دەگاتە سییەكان كارلێكەكان پێچەوانە دەبنەوە، ئایۆنەكانی بیكاربۆنات لەگەڵ ئایۆنەكانی هایدرۆجین یەكدەگرن بۆ دووبارە دروست بوونەوەی ترشی كاربۆنیك، كە ئەویش بۆ دوانۆكسیدی كاربۆن و ئاو هەڵدەوەشێتەوە.
دوانۆكسیدی كاربۆن لە موولوولەكانی خوێنەوە بۆ سیكڵدانۆچكەكانی هەوا بڵاودەبێتەوە، پاشان دەكرێتە دەرەوە.
