ناوه‌ڕۆك
زایۆنی - الصهیونیة - Zoinism
بزوتنەوەیەکی سیاسی یەهودی‌یە، یەکەم لەسەر زاری (ناتان برنباوم - ١٨٩٠) ناوبراوە، زایۆن شاخێکە لە خوارووی قودس لە فەڵەستین و بە سەهیونی لە (تەورات) هاتووە، بەپێی (جدول الشروح - کتاب المقدس) بە (مدینة الداود)یش هاتووە بە کۆن ترین گەڕەکی ئۆرشلیمی پۆلێن کردووە.
مەبەست لێی شاخی (زایۆن) بکاتە بەڵگەی گەڕانەوەی خاکی فەڵەستین بۆ یەهودی بەهۆی گرێدانی کەلتووری ئاینی و مێژوویی بە بەرنامەی سیاسی، ئاوا زایۆنی وەک زاراوە و ڕێباز یەکەم جار زیاتر لە ناو یەهودی ڕۆژئاوا چەکەرەی کرد، ئەو داوایەی (زایۆنی) کرا ڕای گشتی بەهۆی هۆنینەوەی سەربردە و پێش بینی ئاینی، ئیتر بووە بەشێک لە ئەدەبیاتی نووسەرانیان، لەوانە: کتێبی (بحث عن الصهیون - هەش کایشر - ١٧٩٥ - ١٨٧٤)، هەروەها کتێبی (ڕۆما و قودس ١٨١٢ - ١٨٧٥) ..، بووە هۆی چەکەرە بوونی شەبەنگێکی ئایدیۆلۆژیای زایۆنی وەک:
- یەهود سامیە و ڕەچەڵەکی عیبریە و پاکن، پێویستیان بە پاک ڕاگرتن هەیە لە خاک و وڵاتێک کە تا ئێستە نیانە.
- فەڵەستین خاک و وڵاتی دێرینی یەهود و ئیسرائیلە.
- دەوڵەت تاکە زامنێکە بۆ کۆڵ نەبوونەوەی یەهود بەهۆی پڕۆسەی (دژ بە سامیەت).
- سەرکەوتنی یەهود لەو دەوڵەتە جیهانیش پێی دەحەسێتەوە.
وەک ڕێکخستن و پەیڕەو کردنیش لە بەرنامەیەکی سیاسیدا ساڵی ١٨٩٧ بە سەرپەرشتی هرتزل - خاوەنی کتێبی (الدولة الیهودیة) - کۆنگرەی (زایۆنی) لە (بازل - سویسرا) جاڕی ڕێکخراوێکی زایۆنی درا بە ئامادەبوونی زیاتر لە ٢٠٠ نوێنەری جیهانیان، تیایدا بڕیاریاندا فەڵەستین بکەنە نیشتیمانینان.
