ناوه‌ڕۆك
زایەکردنی سپاردە (ئەمانەت)
هەڵەیەک لەو هەڵە باوانەی کە هەندێ لە دایکان و باوکان ئەنجامی دەدەن، بریتییە لە زایەکردنی سپاردە، جا سپاردە و ئەمانەتەکە ماددی بێت یان مەعنەوی، کەم بێت یان زۆر، پەیوەندی بە منداڵەوە هەبێت یان کەسانی دیکەوە، گرنگ ئەوەیە، بە زایەکردنی سپاردە، دایک و باوک بڕوا و متمانەی خۆیان لەدەست دەدەن و ئیدی ئەستەمە بتوانن قەناعەت بە منداڵ بکەنەوە کە ئەوان لە هەموو بوارێکدا چاوساغی ئەون!! یان ئەستەمە بتوانن ئەو قەناعەتە بۆ منداڵ دروست بکەن کە سپاردە پارێز بێت و هەمان هەڵەی ئەوان دووبارە و چەندبارە نەکاتەوە.
بۆ نموونە: کاتێ منداڵ یەکێک لە نهێنییەکانی خۆی بۆ دایکی یان باوکی دەگێڕێتەوە، بەڵام حەز ناکات جگە لەوان کەسی دیکە ئەو نهێنییە بزانێت، بەڵام دایکی یان باوکی، بە بێ مۆلەت و ئاگادارکردنەوەی منداڵەکە، ئەو نهێنییە بۆ خەڵکی ئاشکرا بکات و بڵاوبکاتەوە!
ئەم حاڵەتە، سەرەڕای نیگەران کردن و تووڕەکردنی منداڵەکە، دەبێتە هۆی ئەوەی کە منداڵ جاریکی دیکە نهێنییەکانی خۆی بە دایک و باوکی نەبێژێتەوە و بە ئاسانی بڕوا و متمانەیان پێ نەکاتەوە!
یان کاتێ دایک، لە پێش چاوی منداڵ، دەست بۆ شتی دوکاندارێک دەکات و دەیخاتە ناو جانتاکەیەوە، ئیدی لەو ڕۆژە بەدواوە ئەستەمە بتوانێ قەناعەت بۆ منداڵەکەی دروست بکات کە دەست بۆ شتی خەڵکی نەبات و دزی نەکات!!
یان کاتێ باوک لە پێش چاوی منداڵەکەی، بڕە پارەیەک لەسەر زەوی یان لە وێستگەی پاس هەڵدەگرێتەوە، و دەیخاتە گیرفانیەیوە، دواتر هەر بەو پارەیە شتێک بۆ منداڵەکەی یان ماڵەوە دەکڕێت! ئەستەمە قەناعەت بە منداڵەکەی بکات و وا پەروەردەی بکات کە هەر کاتی لە قوتابخانە یان شەقام یاخود لە هەر شوێنێکی دیکە، شتێکی دزۆییەوە، بیگەڕێنێتەوە بۆ خاوەنەکەی!
هۆكارەكان
ئەڵبەتە زایەکردنی سپاردە لە لایەن هەندێ لە دایکان و باوکانەوە بۆ چەندین هۆکار دەگەڕێتەوە، لەوانە:
- هۆکاری بۆماوەیی.
- گەورەبوونی دایک و باوک لە ناو ژینگەیەکی ناتەندروست دا.
- چاوچنۆکی و لاساری.
- خۆ دزینەوە لە ئەرک و بەرپرسیارییەتی.
- خراپی ڕەوشی ئابووری.
- دوورکەوتنەوە لە بەها ڕەوشتی و ئاینییەکان.
- سەروەرنەبوونی یاسا.
- لاساییکردنەوەی کەسانی دیکە.
- هەبوونی گرێی دەروونی و ...تاد.
زیانەکانی ئەم هەڵەیە
بێگومان زایەکردنی سپاردە لە لایەن دایکان و باوکانەوە، هەر تەنیا زیان بە خۆیان ناگەیەنێت، بەڵکو زیان بە بەرژەوەندی منداڵ و خێزان و کۆمەڵگەش دەگەیەنێت، گرنگترین ئەو زیانانەش ئەمانەن:
- منداڵ لە ڕێگەی دایک و باوکییەوە فێرە زایە کردنی ئەمانەت دەبێت و دەبێتە کەسێکی دەستپیس!!
- منداڵ بڕوا و متمانەی بە دایک و باوکی نامێنێ.
- کێشە و گرفت بۆ دایک و باوک و خێزان و کۆمەڵگە دروست دەبێت و بێ متمانەیی و بەدگومانی لە ناو خەڵکیدا بڵاودەبێتەوە.
- منداڵ کۆمەڵێک بەهای وەک: ڕاستگۆیی و دەستپاکی لەدەست دەدات.
- منداڵ لە ئەرک و کارەکانیدا دەستپاک نابێت و لە ژیانی خۆیدا ڕووبەڕووی کێشەی مەزن دەبێتەوە.
- منداڵ فێرە چاولێکەری نەرێنی دەبێت.
- منداڵ خوو بەو کارەوە دەگرێت، کە گەورەش بوو، بەدەستییەوە دەناڵێنێ.
- دایک و باوک بە زایەکردنی سپاردە، ناتوانن ببنە نموونەیەکی چاک بۆ منداڵەکانیان.
چارەسەرکردنی ئەم هەڵەیە
بۆ ئەوەی منداڵ لە ناخەوە هەست بە متمانە بکات و بڕوایەکی پتەوی بە دایک و باوکی هەبێت، پێویستە لەسەر دایک و باوکی، تا ئەوپەڕی توانا هەوڵ بدەن لە گشت کایەکانی ژیاندا بە شێوەیەکی تەندروست سەرەدەری لەگەڵ منداڵدا بکەن و نەکەونە داوی هەڵە و تەڵەوە، بۆ هێنانەدی ئەم مەبەستەش، پێویستە ئەم خاڵانە لەبەرچاو بگرن:
- پێویستە لە سەرەدەریکردندا، لەگەڵ منداڵەکانیان، ورد و ڕاستگۆ بن و خۆیان لە چەواشەکاری و فێڵبازی و درۆ و ساختەکاری بپارێزن.
- بە کردەوە بسەلمێنن کە دەستپاک و ئەمانەتپارزێزن و سپاردە بۆ خاوەنەکەی بگەڕێننەوە.
- کرداریان، ڕەنگدانەوە گوفتاریان بێت و ئەوەی دەیبێژن، لە گۆڕەپانی کارکردندا بسەلمێنن.
- پێویستە پەیوەندییەکی توندوتۆڵ لە نێوان دایکان و باوکان و منداڵەکانیان هەبێت، لەسەر بناغەی سۆز و خۆشەویستی و ڕێزگرتن.
- متمانەیەکی پتەو لە نێوان دایک و باوک و منداڵەکانیان هەبێت.
- پێویستە دایکان و باوکان پابەند بن بە پەیمان و بەڵێنەکانیانەوە و خۆیان لە پەیمان شکاندن و درۆکردن بپارێزن.
