ناوه‌ڕۆك
ئێم ١٦ چییە؟
ئێم ١٦ (بە ئینگلیزی: M16 rifle) چەکێکی ئۆتۆماتیکی شەڕی مەیدانیی ئەمریکییە، لە ساڵی ١٩٦١ـەوە بەکاردەهێنرێت، لەلایەن سوپای وڵاتانی ناتۆ و ئەو وڵاتانەوە بەکاردێت کە ئەمریکا پڕچەکیان دەکات.
هەریەک لە چەکەکانی نۆرینکۆ سی کیو و چەکی فاتیحی ئێرانی و چەکی تیرابی سوودانی لەسەر ئێم ١٦ لەبەرگیراونەتەوە.
زانیاری گشتی
لە ساڵی ١٩٥٥، زانای ئەمریکی یوجین ستۆنەر چەکی ئارمالایتی دروستکرد کە بیرۆکەکەی لە هەردوو چەکی Ag m/42 و ئێم ١ـەوە وەرگرتبوو.
ئەم چەکە ٧,٦٢ × ٥١ ملم بوو، دوای جەنگی جیهانیی دووەم، هێزی زەمینی ئەمریکا ئێم-١٤ـی لەگەڵ ئەم کالیبەرەی پێشوو بەکارهێنا. لە ساڵی ١٩٥٦ کالیبەرەکە گۆڕدرا بۆ ٤٥× ٥,٥٦ میلیمەتر و دەکرێت ئەم چەکە بە ئۆتۆماتیکی و نیمچە ئۆتۆماتیکی بەکاربهێنرێت، لەگەڵ کۆگایەکی ٢٠ فیشەکی و کێشی چەکەکە لەگەڵ کۆگاکەی ٢,٧٤ کیلۆگرام بوو و فیشەکەکەی لە دووری ٥٠٠ مەترەوە کڵاوی سەربازی دەبڕیت.
پاشان زانا یوجین ستۆنز هەندێک گۆڕانکاری کرد لە ئەی ئاڕ-10، کالیبەرەکەی لە 7.62 × 51 میلیمەتر بۆ 45 × 5.56) گۆڕی و ناوی نا ئەی ئاڕ-١٥.
هەروەها ئەم چەکە لە ساڵی ١٩٦١ لە جەنگی ڤێتنامی باشوور بە مەبەستی تاقیکردنەوەی بەکار هات و هێزی زەمینی ئەمەریکا لە ساڵی ١٩٦٣ بە ١٠٤ هەزار چەکی لەوشێوەیە پڕچەک کران و ناوە سەربازییەکەی بوو بە ئێم ١٦-ئەی ١.
لە ساڵی ١٩٦٦ سوپای ئەمەریکا چەکەکەی لە ئێم ١٤ـەوە گۆڕی بۆ XM16A1 تەنیا بە گۆڕینی ناوی چەکەکە و بە ئێم 16 ئەی 1 ناوی برد.
لە سەرەتای ساڵی ١٩٨٠ سوپای ئەمەریکا هەندێک گۆڕانکاری لە چەکەکە کرد و ناوی گۆڕی بۆ ئێم ١٦ ئەی ٢، لە ساڵی ١٩٨٢یش سوپای ئەمریکا گۆڕی بۆ ئێم ١٦ ئەی ٢ و بۆ یەکەم جار لە ساڵی ١٩٨٩ لە جەنگی پاناما تاقی کردەوە.
دەتوانرێت دووربین لەسەر چەکەکە دابنرێت بۆ ئەوەی باشتر ببینێت، هەروەها دەکرێت نارنجۆکێکی چل ملمـی لەسەربێت بەناوی ئێم ٢٠٣.
تایبەتمەندییەکان
کێشی چەک: ٤ کیلۆگرام (بە ٣٠ فیشەک و قایشەکەی)
درێژی چەک: ١٠٠٣ ملم
درێژی لوولە: ٥٠٨ ملم
فیشەک: ٥,٥٦ × ٤٥ ملم بە پێوەری ناتۆ
ڕێژەی فیشەک لە هاوێشتنی نیمچەئۆتۆماتیکی: ٤٥ بۆ ٦٠ فیشەک لە خولەکێک
ڕێژەی فیشەک لە هاوێشتنی ئۆتۆماتیکی: ٧٠٠ بۆ ٩٥٠ فیشەک لە خولەکێک (M16A1)
ڕێژەی فیشەک لە هاوێشتنی ئۆتۆماتیکی: ٧٠٠ بۆ ٩٥٠ فیشەک لە خولەکێک (M16A3)
ڕێژەی فیشەک لە هاوێشتنی ئۆتۆماتیکی: ٧٠٠ بۆ ٩٥٠ فیشەک لە خولەکێک (M16A2)
ڕێژەی فیشەک لە هاوێشتنی ئۆتۆماتیکی: ٨٠٠ فیشەک لە خولەکێک (M16A4)
فیشەکی کاریگەر: ٥٥٠ مەتر کەسێک دەکوژێت، لە ٨٠٠ مەتر کەرەستە دەپێکێت.
تێکڕای گەیشتنی فیشەک: ٣٦٠٠ مەتر
کۆگا: ٢٠ فیشەک و ٣٠ فیشەک
ئەو وڵاتانەی بەکاری دێنن
- ئەلبانیا
- ئەنتیگوا و باربودا
- ئەرجەنتین: هێزە تایبەتەکان ئێم 16 ئەی 1یان لە شەڕی فالکلاند بەکارهێناوە و لە ئێستادا M16A2 بەکاردێنن
- ئازەربایجان: ئێم 16ئەی4، لەلایەن هێزە تایبەتەکان و خزمەتگوزاری سنووری دەوڵەتەوە بەکاردێت
- بەحرەین
- بەنگلادیش
- باربادۆس
- بۆسنیا و هەرزەگۆڤینا: M16A1
- بێلیز
- بۆلیڤیا
- بەڕازیل: ئێم 16 ئەی 2 ئێس لەلایەن هێزی دەریایی بەڕازیلەوە بەکاردێت
- برۆنای: ئێم ١٦ ئەی ٢ لەلایەن هێزە چەکدارەکانی ڕۆیال برۆنای وەک چەکی خزمەتگوزاری سەرەکی خۆیان بەکار دەهێنرێت.
- بوروندی: یاخیبووانی بوروندی
- کەمبۆدیا: ئێم 16ئەی1
- کامیرۆن
- کەنەدا
- چیلی
- کۆڵۆمبیا
- کۆنگۆ
- کۆستەریکا
- میسڕ
- فەڕەنسا
- یۆنان
- عێراق
- هێزەکانی پێشمەرگە
- ژاپۆن
- ئوردن
- لوبنان
- ئیسرائیل
- مەغریب
- پاکستان
- پۆڵەندا
- سەنگاپوورە
- سوودان
- تایلەند
- تونس
- تایوان
- ئیماڕاتی عەرەبی یەکگرتوو
- شانشینی یەکگرتوو
جەنگەکان
شەستەکان
- جەنگی ڤێتنام (1955-1975)
- شەڕی ناوخۆی لاوۆتیان (1959-1975)
- بەربەرەکانی ئیندۆنیزیا–مالیزیا (1963-1966)
- کێشەکان: جەنگی ئێرلەندا (درەنگانی 1960-1998)
- ململانێی کۆڵۆمبی (1964-ئێستا)
- جەنگی ڕۆدسیان بۆش (1964-1979)
- یاخیبونی کۆمۆنیست لە تایلەند (1965-1983)
- جەنگی ناوخۆی کەمبۆدیا (1968-1975)[279]
- یاخیبونی کۆمۆنیستی لە مالیزیا (1968-1989)
- ململانێی مۆرۆ (1969-2019)
- یاخیبوونی کۆمۆنیستەکان لە فلیپین (1969-ئێستا)
حەفتاکان
- جەنگی یۆم کیپور (1973)
- شەڕی ناوخۆی لوبنان (1975-1990)
- ململانێی تیمۆری ڕۆژهەڵات (1975-1999)
- یاخیبوون لە ئاکە (1976-2005)
- شەبای دووەم (1978)
- جەنگی کامبۆدی–ڤێتنام (1978-1989)
- شەڕی ناوخۆی سالڤادۆران (1979-1992)
هەشتاکان
- شەڕی فالکلاند (1982)
- شەڕی ناوخۆی سریلانکا (1983-2009)
- داگیرکردنی گرینادای ویلایەتە یەکگرتووەکان (1983)
- بەرگری چەکداری لە چیلی (1973-1990)
- شەڕی ناوخۆی بۆگواینڤیل (1988-1998)
- یەکەم شەڕی ناوخۆی لیبێریا (1989-1997)
- داگیرکاری ویلایەتە یەکگرتووەکان بۆ پاناما (1989-1990)
نەوەدەکان
- جەنگی کەنداو (1990-1991)
- شەڕی ناوخۆی سۆماڵ (1991-ئێستا)
- شەڕی ناوخۆی سیرا لیۆن (1991-2002)
- شەڕی ناوخۆی بوروندی (1993-2005)
- جەنگی سینپا (1995)
- شەڕی ناوخۆی نیپال (1996-2006)
- جەنگی یەکەمی کۆنگۆ (1996-1997)
- شەڕی دووەمی ناوخۆی لیبێریا (1999-2003)
دووهەزارەکان
- جەنگ لە ئەفغانستان (2001-2021)
- شەڕی دارفور (2003-ئێستا)
- شەڕی عێراق (2003-2011)
- یاخیبووانی باشووری تایلاند (2004)
- ململانێی کیڤۆ (2004)
- یاخیبوون لە پاراگوای (2005)
- شەڕی 2006ی لوبنان
- شەڕی دەرمانی مەکسیکی (2006-ئێستا)
دەیەی دووەمی دووهەزار
- شەڕی ناوخۆی سووریا (2011-ئێستا)
- شەڕکردن لە کەنداوی کارتێل (2011–ئێستا)
- شەڕی ناوخۆی عێراق (2014-2017)
- ئۆپەراسیۆنی ماداگۆ ڕایا
- شەڕی مەراوی (2017)
