ناوه‌ڕۆك
ناساندن
تۆپۆنیمی، تۆپۆنیمیک، یان تۆپۆنۆماستیک (بە ئینگلیزی: Toponymy) بریتییە لە لێکۆڵینەوە لە تۆپۆنیمەکان، واتە ناوی دروستی شوێنەکان، کە بە ناوی شوێن یان ناوی جوگرافی ناسراون، لەگەڵ سەرچاوە و واتاکانیان بەکارهێنان و تایپۆلۆژیایان. تۆپۆنیم زاراوەیەکی گشتییە بۆ ناوێکی دروستی هەر تایبەتمەندییەکی جوگرافی و هەروەها پانتایی تەواوی زاراوەکە ناوی دروستی هەموو تایبەتمەندییە گەردوونییەکان دەگرێتەوە. بە واتایەکی تایبەتتر، زاراوەی تۆپۆنیمی ئاماژەیە بۆ ئینفۆنتۆری ناوەکان، لە کاتێکدا ئەو شێوەی لێکۆڵینەوە لەو جۆرە ناوانە دەکات بە تۆپۆنۆمیک یان تۆپۆنۆماستیک ناودەبرێت. تۆپۆنیمی لقێکە لە ئۆنۆماستیک، لێکۆڵینەوەیە لە ناوی تایبەت بە هەموو جۆرەکانیەوە. ئەو کەسەی کە لە تۆپۆنیمیا دەکۆڵێتەوە پێی دەوترێت تۆپۆنیمیست.
تایپۆلۆژیای تۆپۆنیمیک
دەتوانرێت ناونانی ناوەکان بەسەر دوو گرووپی سەرەکیدا دابەش بکرێت:
- ناو جوگرافییەکان (geonyms): ناوی تایبەتی هەموو تایبەتمەندییە جوگرافییەکان، لەسەر هەسارەی زەوی.
- کۆزمۆنەکان (cosmonyms): ناوی تایبەتی تایبەتمەندییە گەردوونناسییەکان، لە دەرەوەی زەوی.
- ئەگرینۆم (agronyms): ناوی تایبەتی کێڵگەکان و دەشتەکان.
- کۆرۆنیمەکان (choronyms): ناوی تایبەتی ناوچەکان یان وڵاتەکان.
- درۆنۆمۆنیمس (dronomonyms): ناوی دروستی ڕێگاوبانەکان یان هەر ڕێگایەکی تری گواستنەوە لە ڕێگەی وشکانی، ئاو یان ئاسمانەوە.
- دریمۆنیمس (drymonyms): ناوی تایبەتی دارستان و کوێستانەکان.
ئیکۆنیمس (econyms): ناوی تایبەتی شوێنە نیشتەجێبووەکان، وەک خانوو، گوند، شارۆچکە یان شار، لەوانە:
- کۆمۆنیمس (comonyms): ناوی تایبەتی گوندەکان.
- ئاستیۆنیمس (astionyms): ناوی تایبەتی شارۆچکە و شارەکان.
هایدرۆنیمەکان (hydronyms): ناوی تایبەتی تەنە جۆراوجۆرەکانی ئاو، لەوانە:
- هێلۆنیمس (helonyms): ناوی تایبەتی تاڵاوەکان.
- لیمنۆنیمس (limnonyms): ناوی تایبەتی دەریاچە و گۆمەکان.
- ئۆشنۆنیمس (oceanonyms): ناوی تایبەتی زەریاکان.
- پێلاگۆنیمس (pelagonyms): ناوی تایبەتی دەریاکان.
- پۆتامۆنیمس (potamonyms): ناوی تایبەتی ڕووبار و چەمەکان.
- ئینسولۆنیمس (insulonyms): ناوی تایبەتی دوورگەکان.
ئۆرۆنیمس (oronyms): ناوی دروستی تایبەتمەندییە ڕیلیفەکان، وەک شاخ، گرد و دۆڵ، لەوانە:
- سپێلیۆنمس (speleonyms): ناوی تایبەتی ئەشکەوتەکان یان هەندێک تایبەتمەندی تری ژێرزەوی.
ئۆربانۆنیمس (urbanonyms): ناوی دروستی توخمەکانی شار (شەقام، گۆڕەپان و هتد) لە نیشتەجێبوونەکاندا، لەوانە:
- ئاگۆرۆنیمس (agoronyms): ناوی تایبەتی چوارگۆشەکان و بازاڕەکان.
- هۆدۆنیمس (hodonyms): ناوی دروستی شەقام و ڕێگاوبانەکان.
