ناوه‌ڕۆك
ناساندنی زمانی پڕۆگرامسازی ئاست نزم
زمانی پڕۆگرامسازی ئاست نزم بریتییە لە زمانی پڕۆگرامسازی کە کە جیاوازییەکی زۆر کەم یان هەر هیچ جیاوازییەکی نییە لەگەڵ کۆد و ڕێنماییە بنەڕەتییەکانی کۆمپیوتەر، ئەو زانیارییانەی کە بە زمانە پڕۆگرامسازییە ئاست نزمەکان دەنووسرێت زۆر لەو ڕێنمایی و کۆدانە دەچن کە یەکەی چارەسەرکەری ناوەکی (CPU) کاریپێدەکەن، کە زۆرجار پێیاندەوترێت کۆدی ئامێر یان زمانی ئەسێمبڵی، زیاتر ئەو نەرمەواڵانەی کە بە زمانی پڕۆگرامسازی ئاست نزم دەنووسرێن ناتوانرێن بگوازرێنەوە و لە سیستمێکی تردا بەکاربهێنرێن، چونکە بۆ پێکهاتەی سیستمێکی تایبەت دەنووسرێن.
زمانە پڕۆگرامسازییە ئاست نزمەکان دەگۆڕدرێن بۆ کۆدی ئامێر بەبێ بەکارهێنانی کۆکەرەوە (compiler) یان وەرگێڕ (interpreter)، زمانە پڕۆگرام سازییەکانی نەوەی دووە پڕۆسێسێک بەکاردەهێنن بۆ کۆڕینی کۆدەکان کە پێیدەوترێت (assembler)، ئەو پڕۆگرامانە کە بە زمانە ئاست نزمەکان دەنووسرێن زۆر بە خێرایی کاردەکەن و هەروەها بیرگەیەکی کەمتر بەکاردەهێنن، کە بە پێچەوانەی زمانە ئاست بەرزەکانەوەیە کە ڕێژەیەکی زۆر لە بیرگە بەکاردەهێنن، زمانە ئاست نزمەکان زمانێکی سادەن بەڵام بەکارهێنانیان زۆر زەحمەتە و زۆرجار کەسی پڕۆگرامەر دووچاری هەڵەی زۆر دەبێتەوە.
کۆدی ئامێر - Machine code
کۆدی ئامێر (Machine code) تاکە زمانە کە کۆمپیوتەر دەتوانێت بێ دەستکاریکردن بیخوێنێتەوە و بەکاریبهێنێت، لە ئێستادا هیچ پڕۆگرامەرێک کۆدی ئامێر بەکارناهێنێت بۆ نووسینی پڕۆگرام، چونکە پێویستی بە ئاگادارییەکی زۆری زانیارییە وردەکانی هەیە کە زمانە ئاست بەرزەکان بەشێوەیەکی ئۆتۆماتیکی ئانجامیدەدات، هەروەها پێویستی بە لەبەرکرد و دووبارە سەیرکردنەوەی ڕێنماییەکانی زمانەکە هەیە کە ئەنجامدانی زۆر زەحمەتە.
کۆدی ئامێر بریتییە لە لێشاوێکی خامی داتای باینەری، بەڵام ئەو پڕۆگرامەرانەی کە کۆدی ئامێر بەکاردەهێنن جۆرەکانی تری ژماردن بەکاردەهێنن کە ئاسانتر بۆ تێگەیشتن وەک ژمارەی دەیی (Decimal)، سیستمی ژمارەی هەشتی (Octal) لەگەڵ ژمارەی شازدەیی (Hexadecimal)، کە دواتر ئەم ژمارانە لەڕێگەی پڕۆگرامێکەوە بەناوی (Loader)ـەوە دەگۆڕدرێت بۆ ئەوەی کۆمپیوتەرەکە بتوانێت لێی تێبگات.
هەرچەندە پڕۆگرامەری زۆر کەم هەیە کە کۆدی ئامێر بەکاربهێنن بۆ نووسینی پڕۆگرام بەڵام زۆربەی پڕۆگرامەرەکان دەتوانن کۆدی ئامێر بخوێننەوە، ئەمەش بەبۆنەی کارکردنیان لەگەڵ (Core dump) و بیرگەی کۆمپیوتەرەکان.
ئەم کۆدەی خوارەوە کۆدێکە ژمارەی شازدەیی (Hexadecimal) نیشاندراوە بۆ هەژمارکردنی ژمارەکانی فیبۆناچی:
8B542408 83FA0077 06B80000 0000C383
FA027706 B8010000 00C353BB 01000000
B9010000 008D0419 83FA0376 078BD989
C14AEBF1 5BC3
