ناوه‌ڕۆك
سێ عەولەمە یان دوو
زانایانی پسپۆڕ کەمتر کێشەیان هەیە لە بارەی سەرهەڵدانی عەولەمە و ڕەگ و ڕیشەی ئاینی و سروشتییەکانی، بەڵام بەشی هەرە زۆری عەولەمە بۆ (٣) قۆناغ دابەش دەکەن، عەولەمی پەیام (ئیسلامی)، دووەم عەولەمی شیوعیەت، سێیەم عەولەمەی ئێستای سەرمایەداری.
ئەو دابەشیە زۆر دروست و زانستی نییە، ئەوە کاریگەری هەردوو تیۆری (ململانێی شارستانی) هندگتۆن و (کۆتایی مێژوو)ـی ڤۆکۆیامای لەسەرە، مادام ناوی قۆناغ بهێنێ، خۆ بیکردبایە (٣) جۆر ئەوە مانەیەکی تری هەڵدەگرت، بەڵام ڕاستیەکەی ئەوەیە هەر دوو جۆر عەولەمەیە:
١- عەولەمەی ئیسلام/ یان بە گشتی عەولەمەی پەیام، کە لە سەرەتای بەشەریەت لە شێوەی دەڤەری هاتووە تا لە پەیامی ئیسلام بووە بە جیهانی، ئینجا عەولەمی ئیسلام لە ئامانج و پێکهێنان و سیستەمدا زۆر جیایە لەگەڵ عەولەمی بەشەری، بۆیە عەولەمەی ئیسلام بە ناوی (عالمیة الأسلام) ناودەبرێ نەک (عەولەمە)، هەروەک (سمیر عاطف زین) کتابێکی بە ناوی (عالمیة الإسلام و مادیة العولمە) هەیە.
٢- عەولەمەی بەشەری/ هەلبەتە ئەم پەیام و پێشڕەوی بەشەریەتە هەر لە سەرەتاوە هەتا کۆمەڵگەش دەمێنێ هەر پێشڕەوە، بۆیە جیهانیەتی پەیام زیاتر لە (١٠) سەدە لە پێش عەولەمی بەشەری هاتووە و ئێستاش هەر فاکتەری مونافیسە بۆی، لە ڕآستیدا عەولەمی شیوعیەت و عەولەمی سەرمایەداری جیا نین لە ڕووی مادیەتی، یان وەک (تۆینبی) وەختی خۆی وتبووی، دوو ئاوازی یەک گۆرانین، دوو قۆناغیش نین و هەریەکە سەر بە دوو سەربازگە و دوو سیستەمی ڕۆژهەڵاتی و ڕۆژئاواییش نین (لەگەڵ جیاوازی زۆری نێوانیشیان)، نەخێر بەڵکوو هەردوولا سەر بە یەک عەولەمەی بەشەرین کە زادەی عەقڵی بەشەرین بە گشتی، ئەو عەولەمەی ئێستاش زادەی سەرمایەداری نییە بە تەنها، هەروەک بەشێکی زۆر وا تێگەیشتوون بە تایبەتی ڕەوشەنبیری کورد و سیستەمی ئایدیۆلۆژیای زۆربەی حزبە ئەکتیڤەکانی کوردستانیش.
ئەو عەولەمەیە ناسنامەی شارستانی و ڕەگەزی جوگرافی و ئاینی نییە، هەرەوەزی هەموو کۆمەڵگەیەم، بەڵام فاکتەری لایەنێکی زیاتر بەسەدا زاڵە، ئەوەش بابەتی (پێشڕەوایەتی و سەرکردایەتی عەولەمەیە) نەک خودی عەولەمە، لەوەیان دا بە سەلبی دەگەڕێتەوە کێشەکانی (ناسنامە) و (هیمنة) و (تقزم) دێتە پێش و دەردەکەوێ ئەو عەولەمەیە (یان ئەودێیە بچووکە) دروست نییە ئەوەنە بە باشە باس دەکرێ، یەک ڕەنگ و یەک ئاست و یەک تەرازوو... نییە بەڵکو لەو دیێە (برسی و تێر، ڕەش و سپی، سەروو و خواروو، دەوڵەمەند و هەژار، کێخوا و خزمەتکار، ئازاد و دیل، خاوەن و بەندە، ...) هەیە، ئەو عەولەمەیە ئەیدیۆلۆژیشە، پێکهاتووە لە دژ و لایەنگیری، (تەنزیری) بۆ دەکرێ هەروەک ئەو تیۆرەی (شارستانی- هندگتۆن) و (مێژووی ڤۆکۆیاما)، کە خۆی دەنوێنێ لە: وڵاتانی سەرمایەداری باڵا و کۆمپانیا باڵاکا، چینە دەوڵەمەندە کۆمبرادۆرەکان، لایەنی مادی خواز.. دژەکانیش بریتین لە وڵاتانی تازەپێگەیشتوو، چینی هەژار بە گشتی کە زۆرایەتی پێک دەهێنن، لایەنی ئاینی...
سەرەڕای ئەوەش عەولەمی بەشەری کاریگەری لەسەر ئیسلام هەیە بە ئیجابی، چونکە ئەو عەولەمەیە لە جهانی ئیسلامی جارێکی تر ناسنامەیەکی ئیسلامی جهانی دەداتەوە تاک و کۆمەڵەکان، هەم ڕەهەندە جیهانییەکانی ئیسلامی زیندوو دەبێتەوە لە جیاتی رەهەندی دەڤەری و نەتەوەیی و ... ئەوەش تەکانێکی تری سەرباری بەهێزێ ڕابوونی ئیسلامییە، یەکسەر دەبێتە هۆی قەڵۆش بوونی مەدرەسەکانی تریش.
