ناوه‌ڕۆك
ناساندن
کنێسێت یان کنێست (بە ئینگلیزی: Knesset، بە عەرەبی: كنيست) دەسەڵاتی یاسادانانی پەرلەمانی ئیسرائیلە. وەک ئۆرگانی باڵای دەوڵەت، کنێست سەروەرە و بەم شێوەیە کۆنترۆڵی تەواوی حکوومەتی ئیسرائیلی هەیە (جگە لە پێداچوونەوە و باڵانسی دادگاکان و حکوومەتە ناوخۆییەکان). کنێسێت هەموو یاساکان دەردەکات، سەرۆک و سەرۆک وەزیران هەڵدەبژێرێت (هەرچەندە دووەمیان بە فەرمی لەلایەن سەرۆکەوە دەستنیشان دەکرێت)، کابینەکە پەسەند دەکات و سەرپەرشتی کارەکانی حکوومەت دەکات، بە هەموو ئەمانەشەوە کێنێست ئەو کەسە دیاری دەکات کە وڵاتەکە بەڕێوە دەبات.
هه‌روه‌ها ده‌سه‌ڵاتی هه‌یه ده‌ستبه‌رداری له پارێزبه‌ندی ئه‌ندامه‌كانی بێت، سه‌رۆك كۆمار و كۆنتڕۆڵكاری ده‌وڵه‌ت له پۆسته‌كان دووربخاته‌وه و به ده‌نگێكی بنیاتنه‌ری بێمتمانه حكوومه‌ت هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه و خۆی هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه و بانگهێشتی هه‌ڵبژاردنی نوێ بكات. دەشکرێت سەرۆک وەزیران کنێست هەڵبوەشێنێتەوە، بەڵام تا هەڵبژاردنێک تەواو دەبێت، کنێست دەسەڵات لە پێکهاتەی ئێستای خۆیدا دەپارێزێت.
شوێنی کنێست لە گیڤات رامە لە شاری قودس.
ناوەکەی
زاراوەی "کنێست" لە کنێست هاگدۆلای کۆن وەرگیراوە (بە عیبری: כְּנֶסֶת הַגְּדוֹלָה) یان "کۆبوونەوەی گەورە"، کە بەپێی نەریتی جوولەکە کۆبوونەوەیەک بووە لە ١٢٠ نووسەر و حەکیم و پێغەمبەر نزیکەی دوو سەدەی پێش زایین. بەڵام هیچ هاوبەشییەکی ڕێکخراوەیی نییە و بەدەر لە ژمارەی ئەندامان، لێکچوونێکی کەم هەیە، بەو پێیەی کنێستی کۆن ئۆرگانێکی ئایینی بووە و بە تەواوی هەڵنەبژێردراو بووە.
ڕۆڵی لە حکوومەتی ئیسرائیلدا
وەک لقی یاسادانانی حکوومەتی ئیسرائیل، کنێسێت هەموو یاساکان دەردەکات و سەرۆک هەڵدەبژێرێت و کابینەکە پەسەند دەکات و لەڕێگەی لیژنەکانییەوە سەرپەرشتی کاری حکومەت دەکات. هەروەها دەسەڵاتی دەستبەرداربوون لە پارێزبەندی ئەندامەکانی و دوورخستنەوەی سەرۆک و کۆنترۆڵکەری دەوڵەت لە پۆستەکان و هەڵوەشاندنەوەی خۆی و بانگهێشتکردنی هەڵبژاردنی نوێی هەیە. کنێست باڵادەستی پەرلەمانی بە شێوەی یاسایی هەیە، و دەتوانێت هەر یاسایەک بە زۆرینەیەکی سادە دەربکات، تەنانەت یاسایەک کە ڕەنگە لەگەڵ یاسا بنەڕەتییەکانی ئیسرائیلدا ناکۆک بێت. خودی کنێست بە یاسایەکی بنەڕەتی ڕێکدەخرێت کە پێی دەوترێت "یاسای بنەڕەتی: کنێست".
لیژنەکان
کنێسێت بەسەر لیژنەکاندا دابەشکراوە، کە پڕۆژە یاساکان لەسەر بابەتگەلی جۆراوجۆری گونجاو هەموار دەکەنەوە. سەرۆکی لیژنەکان لەلایەن ئەندامەکانیانەوە هەڵدەبژێردرێن، لەسەر ڕاسپاردەی لیژنەی ئەنجوومەنی نوێنەران و پێکهاتەی کوتلەییان نوێنەرایەتی پێکهاتەی خودی کنێست دەکات. لیژنەکان دەتوانن لیژنە لاوەکییەکان هەڵبژێرن و دەسەڵاتەکانیان پێ بسپێرن، یان لیژنەی هاوبەش بۆ ئەو پرسانەی کە پەیوەندییان بە زیاتر لە لیژنەیەکەوە هەیە، دابمەزرێنن. بۆ زیاترکردنی گفتوگۆکانیان، بانگهێشتی وەزیرانی حکوومەت و بەرپرسانی باڵا و پسپۆڕانی ئەو بابەتە دەکەن کە باس دەکرێت.
لیژنە هەمیشەییەکان
- لیژنەی ئەنجوومەنی نوێنەران
- لیژنەی دارایی
- لیژنەی کاروباری ئابووری
- لیژنەی کاروباری دەرەوە و بەرگری
- لیژنەی ناوخۆ و ژینگە
- لیژنەی کاروباری کۆچبەری و ڕەوەند
- لیژنەی پەروەردە و ڕووناکبیری و وەرزش
- لیژنەی دەستوور و یاسا و دادپەروەری
- لیژنەی کار و خۆشگوزەرانی و تەندروستی
- لیژنەی زانست و تەکنەلۆجیا
- لیژنەی کۆنترۆڵکردنی دەوڵەت
- لیژنەی دۆخی ژنان
لیژنە تایبەتەکان
- لیژنەی بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان
- لیژنەی مافی منداڵان
- لیژنەی کرێکارانی بیانی
- لیژنەی هەڵبژاردنی ناوەندیی ئیسرائیل
- لیژنەی داواکاری گشتی
هەڵبژاردنەکان
١٢٠ ئەندامی کنێست (MKs) بە شێوەیەکی جەماوەری لە یەک ناوچەی هەڵبژاردنی سەرتاسەری وڵاتەوە هەڵدەبژێردرێن بۆ خولێکی چوار ساڵە، بە مەرجێک بانگەواز بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختە بکرێت. هەموو هاووڵاتیانی ئیسرائیلی تەمەن ١٨ ساڵ یان سەرووتر دەتوانن لە هەڵبژاردنی یاسادانان دەنگ بدەن، کە بە دەنگدانی نهێنی بەڕێوەدەچێت. کورسییەکانی کنێست لە نێوان لایەنە جیاوازەکاندا تەرخان دەکرێن بە بەکارهێنانی شێوازی دی هۆندت لە نوێنەرایەتیکردنی ڕێژەیی لیستی حیزبەکان. پارتێک یان هاوپەیمانییەکی هەڵبژاردن دەبێت ئاستی هەڵبژاردنەکانی ٣,٢٥%ی دەنگەکانی گشتی تێپەڕێنێت بۆ ئەوەی کورسییەکی کنێستی بۆ تەرخان بکرێت. حیزبەکان بە بەکارهێنانی لیستی داخراو کاندیدەکانیان هەڵدەبژێرن. بەم شێوەیە دەنگدەران حیزب بە دڵی خۆیان هەڵدەبژێرن نەک هیچ کاندیدێکی دیاریکراو.
کارکردن
سەرەڕای ئەوەی چەندین پێشنیاری لێسەندنەوەی متمانە لە کنێست خراوەتە ڕوو، بەڵام تەنیا یەک حکوومەت شکستی پێهێنراوە، ئەمەش کاتێک حکوومەتەکەی ئیسحاق شامیر لە ١٥ی ئازاری ١٩٩٠دا وەک بەشێک لە پیلانێک کە بە "فێڵە پیسەکە" ناسرا هەڵوەشێنرایەوە. بەڵام چەند حکومەتێک لە ئەنجامی لێسەندنەوەی متمانەدا دەستیان لەکار کێشاوەتەوە تەنانەت لە کاتێکدا کە شکستیان نەهێناوە.
