ناوه‌ڕۆك
ڕووداوی پشت ئاشان
شەڕی پشت ئاشان یان کارەساتی پشت ئاشان، یەکێکە لە ڕووداوە خوێناوییەکانی زنجیرەی شەڕی براکوژی مێژووی کوردی، شەڕەکە لەلایەن حیزبی شیوعی بە کۆکوژی شیوعییەکان لەلایەن یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانەوە ناوزەند کراوە کە تێیدا زیاتر لە ٦٠ پێشمەرگە بە سەرکردایەتی نەوشیروان مستەفا لەلایەن یەکێتییەوە دەکوژرێن.
پشت ئاشان
پشت ئاشان گوندێکە لە ناوچەیەکی شاخاوییە و بە زنجیرە چیاکانی قەندیلەوە نووساوە و بارەگای سەرەکی مەکتەبی سیاسی حیزبی شیوعی و مەکتەب عەسکەری حیزبەکەی تێدابووە. پشت ئاشان یەكێكە لە گوندە دێرینەكانی كوردستان و بەهۆی ئەوەی ناوچەیەكی سنوورییە و دواهەمین گوندە كە بە سنووری ئێرانەوە لكاوە، بۆیە بەپێی ئەو سیاسەتەی كە ڕژێمی سەدام بەرامبەر گوند و ناوچە سنوورییەكان ئەنجامی دەدا، ئەم گوندە لە ساڵی ١٩٧٥ وێرانكراو دانیشتوانەكەی كەوتنە بەر شاڵاوی ڕاگواستن و بەرەو ئۆردوگا زۆرەملێكانی ژاراوە و دەوروبەری راگوێزران، ئەمە جگە لەوەی ماڵ و خانوو تەواوی زەویە كشتوكاڵیەكانیان لەگەڵ زەویدا وێرانكراو گەڕانەوە و زیندووكردنەوەی ئەو زەویە كشتوكاڵیانەشیان لێ قەدەغەكرا. تا كۆتاییەكانی ساڵانی حەفتا و سەرەتاكانی ساڵی هەشتا پشت ئاشان وەك ناوچەیەكی چۆڵ مایەوە و هیچ كەس و لایەنێك لێی نیشتەجێ نەبوون، تا ئەوەی لە ساڵی ١٩٨٢ حیزبی شیوعی لە نۆكانەوە بەرەو پشت ئاشان بەڕێكەوتن و بە بڕیارێك ناوچەكەیان كردە بارەگای سەرەكی خۆیان، قادر ڕەشید كە ئەودەمە بەرپرسێكی باڵای ئەو حیزبە بووە، لەبارەی هەڵبژاردنی پشت ئاشان وەك ناوچەی سەركردایەتی حیزبی شیوعی دەڵێت: "تا ساڵی ١٩٨٢ هیچ حیزب و لایەنێك خۆی نەدابوو لە قەرەی ئەم ناوچەیە و بیكەن بە بارەگا و بنكەی دەزگا سیاسی و سەربازی و ڕاگەیاندنەكانی خۆیان".
جوقد
لە کۆتایی ساڵی ١٩٧٩ بناغەی بەرەی جوقد دامەزرا و لە ١٩٨٠/١١/١٢ لە ڕادیۆی دیمەشق هەواڵی دامەزراندنی بڵاوبوویەوە، جوقد پێکهاتبوو لە کۆمەڵێک بەرەی کوردی بە سەرۆکایەتی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە دوای ململانێیان لەگەڵ پارتی دیموکراتی کوردستان، بەرەی جوقد کورتکراوەی (بەرەی نیشتمانیی نەتەوەیی دیموکراسی عێراق) بوو و ئامانجی ڕووخاندنی دەسەڵاتی بەعسی عێراق بوو، بەرەکە لە هەریەک لە یەکێتی نیشتمانی کوردستان و حیزبی سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان و هەرێمی سەرکردایەتی حیزبی بەعس و حیزبی شیوعی عێراق پێکهاتبوو، ئەم بەرەیەش زیاتر دەستی سوریای لە پشتەوەبوو کە دەیویست حکوومەتی بەعسی عێراق بڕوخێنێت، دواتریش لە ١٩٨٠ بەرەی جود دروستبوو کە لە پارتی دیموکراتی کوردستان و بەشێکی حسک و پاسۆک پێکهاتبوو، بە مەبەستی ڕاگرتنی هاوسەنگی، حیزبی شیوعی بەشداری لە هەردوو بەرەكەدا كردبوو، بەرەی"جوقد و جود".
داگیرکردنی مەڵبەندی یەکێتی
لە شەوی ٢٨ لەسەر ٢٩ـی ١٩٨٣/٤ هێزەکانی بەرەی جود، هێرشیان کردە سەر بارەگای یەکێتی لە هەولێر لە گوندی بالیسان، بەهۆی ئەوەی پارتی و حسک نەیانویستووە یەکێتی بنکەی لە بالیسان هەبێت، حیزبی شیوعیش کە ئەوکات لەگەڵ هەردوو بەرە ڕێککەوتنی هەیە بەشداردەبێت لە هێرشەکەدا.
شەڕی پشت ئاشان
لە بەرەبەیانی ١٩٨٣/٥/١ هێزێکی زۆری یەکێتی بە سەرۆکایەتی نەوشیروان مستەفا ئەمین دەگەنە پشت ئاشان و لە ئێوارەدا یەکێتی بارەگاکە داگیردەکات و ٦٨ ئەندامی حیزبی شیوعی و ١٢ پێشمەرگەی حیزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان دەکوژن، قادر ره‌شید له كتێبه‌كه‌یدا “پشتئاشان له‌نێوان ئازار و بێده‌نگیدا” نووسیویه‌تی: “نه‌وشیروانییه‌كان په‌نجه‌ی كچێكیان به‌ناوی “ئه‌حلام” بڕیوه بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌ڵقه‌كه‌ی لێ ببه‌ن، ته‌رمی پێشمه‌رگه‌یه‌ك به ناوی عه‌لی حسێن له ژێر خاك ده‌ردێنن بۆ گه‌ڕان به دوای چه‌كه‌كه‌یدا و ته‌رمه‌كه‌شی له رۆخی رووباره‌كه به‌جێدێڵن، كه‌سێك به ناوی ئه‌بو مه‌كسیم كه خاوه‌نی ٧ منداڵ ده‌بێت به بێ ئه‌وه‌ی ده‌ست بكاته‌وه ده‌درێته به‌ر رێژنه‌ی گولله و ده‌كوژرێت، ئه‌و دیلانه‌ی پاره‌یان پێبووه ڕووت ده‌كرانه‌وه و ده‌كوژران".
چەندین گێڕانەوەی دیکە هەن کە بەڵگەکانیان تەنیا باسکردنە لەلایەن سەرکردە و پێشمەرگەکانی ئەوکات، بەڵام هیچ بەڵگەیەکی وێنەیی یان تۆماری ڤیدیۆییان نییە و تەنیا گێڕانەوەی ناو کتێبەکان باسکراونەتەوە لێرەدا.
وەک ئەوەی فازیل کەریم ئەحمەد لە چیرۆکی ئەمڕۆ زەماوەند دەگێڕین دەڵێت: "نەوشیروان خۆی دیلەکانی دەکوشت و لەدوای کوشتنیان هەواڵی سەرکەوتنەکەی بە سەرکردایەتی یەکێتی ڕاگەیاند و دەیوت پێشمەرگەکانمان فاسۆلیاکەی ئەوان دەخۆن".
سەید کاکە دەڵێت: " یەكێتی لەگەڵ حكومەت ریككەوتبوو، رۆژی پێشتر حكومەت ٥٠٠ تۆپی لێداین، كە یەكێتی هجومیان كرد شكان، ئێوارە بوو و من لەبەردەمیان بووم، فیشەكمان نەما، ناردم فیشەك بێت، گوتیان فیشەك نییە، كە فیشەك نەبێت سبەی هجوم بكات چی دەكەی؟ گوتم سەحب بكەن، بەشیوعیەكانیشم گوت لێرە ئاوا دەبین دەچینە قەندیل، هەمووتان سەحب بكەن. بەوانەی خۆشمان گوت، كە فیشەكتان نی یە بۆ دەخەون، بڕۆنە قەندیل. لەوێ بەڕێمكردن، كەمێك غافڵام، سبەی لەگەڵ رۆژهەڵات هجومیان كردو تەقەمان لێكردن، نەیانتوانی سەركەون، تا ئێوارە سەبر سەبرە رۆیشتن، شكانەكەمان بەو جۆرە نەبوو. بەڵام شیوعیەكان بۆ قەندیل نەهاتن، هێندە خۆیان پێ موهیم بوو خۆیان پێ قورتار نەكرا، تەسلیم بەوان بوونەوە، نەوشیروانیش هەمووی كوشتن كە ٧٥ كەس بوون، شەڕی باشیشیان نەكرد، نەوشیروان پێی دەگوتن ئێمە هاتووینە سەر (حسك) ئێوە شەڕ مەكەن، فێڵیان لێكردن و شەڕیان بەجدی نەكرد، خۆ گەر شەڕی جدییان بكردبایەو فیشەكیان بدابایە ئێمە، قەت بە ئێمە نەدەوەستان، بەو جۆرە ئەنجامەكەیان بەو جۆرە بوو، ئێمەش ٤-٥ كەسمان شەهید بوون".
یەكێك لەو پێشمەرگانەی كارەساتیی پشتئاشان ڕزگاری بووە ناوی سەربازە، لەو سەنگەرە بووە، كە لە ٢٥ پێشمەرگە تەنیا ٥ پێشمەرگە رزگاریان بووە، ئەوانی تر كوژراون، بەم شێوەیە رووداوەكە دەگێڕێتەوە: "رۆژی 1ی ئایاری 1983 نەوشیروان مستەفا نامەیەكی بۆ بارەگای ئێمە نارد، هاوڕێ قادر نامەكەی بۆ خوێندینەوە، كە ناوەڕۆكی نامەكەی دەڵێت: هاوڕێیانی حیزبی شیوعی مەترسیتان نەبێ، ئێمە پابەندی رێكەوتننامەی نێوانمانین، ئەو هێزەشمان بۆ سەركردایەتی سۆسیالیست كۆكردۆتەوە، بەلای ئێوەدا ڕەت دەبین، تكایە ڕێگامان لێ مەگرن، بۆ گرتنی سەركردایەتی سۆسیالیست. لەگەڵ خوێندنەوەی نامەكە هاوڕێ مام رەسو گومانی هەبوو ئەو نامەیە بۆ خافڵاندنی ئێمە بێت. گوتی: دەڕۆم بۆ مەكتەبی سیاسی ئاگاداریان دەكەم، من لەگەڵیدا ڕۆیشتم كە گەیشتینە مەكتەبی سیاسی ئەبو عامل بەرپرسی مەكتەبی سەربازی حزب لەوێبوو، مام رەسول هەموو ئەو مەترسیانە و نامەكەی نەوشیروان و ئەو هێزە زۆرەی یەكێتی كە دەوروبەری ئێمەیان گرتووە و قەناعەتی خۆشی بۆ ئەبو عامل روون كردەوە. گوتی: یەكێتی لێماندەدات بائاگاداربین، بەڵام ئەبو عامل بەرپرسی سەربازی حزبی شیوعی بەدووریزانی شەڕ لەنێوان ئێمە و یەكێتی ڕووبدات، گوتی ئێمە رێكەوتنمان لە26/4/1983 واژۆ كردووە، ئەو هێزانەش بەعس و جاشەكان بۆ سەر هێزی پێشمەرگە هاتون مەترسییەكە بۆ هەموو حزبەكانە، بێگومان مام رەسو زۆر هەوڵیدا قەناعەت بە حزب بكات، بەڵام بێ سود بوو، مام رەسو بەدڵگرانیەوە بە پەلە گەڕایەوە بۆ ساوێن كە گەیشتینەوە كاتژمێر 10 بوو، هاوڕێیانی كۆكردەوە كە 25 هاوڕێ بووین، دانیشتین مام رەسو بەپێوە وەستابوو قەناسێكی لەشان دابوو قسەی بۆ دەكردین لەسەر ئاڵۆزی ناوچەكە و رووبەڕووبوونەوە لەكاتی شەڕدا لەم قسانەدابووین گولەیەكی قەناس لەسەری مام رەسوی دا بەخێرایی هاوڕێ هەندرێن پەلاماری دا نەكەوێتە خوارەوە، ئیتر لەهەر چوارلاوە ئاربێجی و بیكێسی دەستیپێكرد، شەڕێكی دەستەویەخە رووی دا، تا توانیمان شەڕمان كرد و دواتر بەجیاجیا بەهۆی شارەزاییمان لەناوچەكەدا خۆمان گەیاندە ئاشقوڵكە، بەڵام جگە لەهاوڕێ قادر بەبرینداری بەدیل گیرا و دواتر شەهیدیان كرد، بەداخەوە لەو سەنگەرەی ئێمە 20 هاوڕێمان لێ شەهیدبوو، كە دوویان برابوون شەهید قادر و شەهید عەبدوڵڵا. هەروەها دەڵێت نازانم ئەو هەموو توڕەییەی یەكێتی بەرامبەر بەحزبی شیوعی چیبوو! چونكە لەم شەڕەدا كەسیان نەدەپاراست، تەنانەت دیلەكانیشیان كوشتن! نەوشیروان مستەفا ٧٥ کەسی لێ کوشتن".
وتەی جاسم حلفی
لە ڕوونكردنەوەیەكدا لە ساڵی ٢٠٢١، جاسم حلفی سەركردە و فەرماندەی دێرین لە حیزبی شیوعی عێراقی، جەخت لەوە دەكاتەوە، لە ئایاری 1983 كوشتاری پشت ئاشان لەلایەن یەكێتییەوە دیاری و پێشەكی یەكێتی بووە بۆ رژێمی بەعس و دانوستانەكانی ئەو ساڵە و دەڵێت: موخابەراتی عیراقی رۆڵی زۆریان هەبووە لە هەڵگیرساندنی پریشكی ئاگری شەڕی براكوژی و درێژەپێدانی لەو كاتەدا.
بەڵگەشی بە كتێبەكەی نەوشیروان مستەفا دەهێنێتەوە "پەنجەکان یەکتری ئەشکێنن" کە تێیدا دەڵێت دەزگای هەواڵگری عێراق لەسەر هێڵ بوون بۆ خۆشکردنی ئاگری شەڕەکە.
ئه‌و فه‌رمانده‌ی شیوعی باسی لەوەشكردووه، لەچەند ساڵی پێشوودا پاساوی جۆراوجۆریان بیستووە لەسەر پشت ئاشان لەوانەش بەیاننامەی كۆمەڵە، كە وتوویانە هێرشەكە بۆ "پاراستنی پاكژی ماركسیزم بووە بەرامبەر لادەرەكان"و دەڵێت: پاساویتر هەن باس لە پاراستنی شۆرشی كوردی و یەكێتی ڕیزەكانی كورد دەكەن، جاسم حلفی ده‌ڵێت: باشترین شت بۆ پشت ئاشان داننانە بە راستییەكان بۆ مێژوو، لەگەڵ داوای لێبوردن كردن لەو تاوانە.
