ناوه‌ڕۆك
ناساندن
ئۆبلاستی ئولیانۆڤسک (بە ڕووسی: Ульяновская область، بە ئینگلیزی: Ulyanovsk Oblast، بە عەرەبی: أوليانوفسك أوبلاست) ئۆبلاستێکی فیدراڵیی ڕووسیایە. دەکەوێتە ناوچەی فیدراڵیی ڤۆڵگا. ناوەندی کارگێڕییەکەی شاری ئولیانۆڤسکە. ژمارەی دانیشتووانی ١،٢٩٢،٧٩٩ کەسە بەپێی سەرژمێریی ساڵی ٢٠١٠.
| وڵات | ڕووسیا |
| ناوەندی کارگێڕی | ئولیانۆڤسک |
| ڕووبەر | ٣٧,٣٠٠ کیلۆمەتری دووجا |
| کاتی ناوخۆیی | UTC+4 |
جوگرافیا
ئۆبلاستی ئولیانۆڤسک لە باکوورەوە لەگەڵ چوڤاشیا، لە باکووری ڕۆژهەڵاتەوە لەگەڵ تاتارستان، و لە ڕۆژهەڵاتەوە لەگەڵ ئۆبلاستی سامارا، و لە باشوورەوە لەگەڵ ئۆبلاستی ساراتۆڤ هاوسنوورە، هەریەک لە ئۆبلاستی پێنزا و مۆردۆڤیاش دەکەونە باکوور و باکوری ڕۆژاوای ئۆبلاستەکە. ئۆبلاستەکە بەهۆی ڕووباری ڤۆڵگا بۆ نیوە دابەشکراوە. ناوچە گردەوارییەکان لە ڕۆژاوای ڤۆڵگا بە ڤۆڵگا ئاپلاند ناسراون و بەشی ڕۆژهەڵاتی ئۆبلاستەکە زۆربەی کات تەختە. ئاستی ئاو نزیکەی ٦%ی خاکەکەی داگیرکردووە.
ئۆبلاست ئولیانۆڤسک کەشوهەوای مامناوەندی کیشوەری و زۆر ناجێگیری هەیە. تێکڕای پلەی گەرمی لە مانگی تەممووزدا لە +١٩ پلەی سەدی و لە مانگی یەکدا -١١ پلەی سەدییە.
مێژوو
یەکەمین شوێنی نیشتەجێبوونی خەڵکی ڤۆڵگای ناوەڕاست زیاتر لە ١٠٠ هەزار ساڵ لەمەوبەر لەم ناوچەی ڤۆڵگا دامەزراون. بوونی گرووپە مرۆییەکان لە ناوچەی ئولیانۆڤسک ڤۆڵگا لە سەردەمی بەردی کۆندا، وەستان و شوێنی جیاوازی ئامێرە بەردییەکان و ئێسکەکان نیشان دەدات کە لە دەریاچەدا دۆزراونەتەوە. لە سەدەی هەشتەم و نۆیەمدا ناوچەی ڤۆڵگا ئولیانۆڤسک بوو بە بەشێک لە سەرەتای ڤۆڵگا بولگاریا، وەک یەکێتییەکی کۆچەری تورکی و هۆزەکانی فینۆ-ئۆگریکی. لە کۆتایی سەدەی ١٤ و سەرەتای سەدەی ١٥، فەرمانڕەوای وێرانکەری ئاسیای ناوەڕاست تامێرلان دەستی کرد بە وێرانکردنی خاکی ڤۆڵگا ئولیانۆڤسک. لە کۆتاییەکانی ساڵانی ١٤٣٠ـەوە ناوچەکە بەشێک بووە لە خانەیەتی کازان. لە کۆتاییەکانی ساڵانی ١٦٤٠ بە سەرکردایەتی بۆگدان هیترۆڤۆ، دروستکردنی هێڵی بەرگری کارسونسکی-سیمبێرسک دەستی پێکرد. دوای بیست و دوو ساڵ لە دامەزراندنی، شاری سیمبیرسک ناچار بوو بەرگەی گەمارۆدانی قۆزاکەکان بگرێت کە ئەتامان ستێپان ڕازین سەرۆکایەتی دەکرد. لە سەدەی هەژدەهەمدا لە پێوەندی لەگەڵ فراوانبوونی خاکی دەوڵەتی ڕووسیا، بەتایبەتی، بەرەو ڕۆژهەڵات، و دەستی کرد بە پەرەپێدانی ناوچەکانی باشووری دانیشتووانی چڕ لە خاکی ئێستای ناوچەی ئولیانۆڤسک. سیمبیرسک دەستی کرد بە لەدەستدانی پێگەی گرنگی سەربازی ستراتیژی، بەڵام وەک ناوەندی پارێزگا مایەوە.
لە ساڵانی ١٩٥٠ و ١٩٦٠دا، کارگەی نوێ لە ناوچەکەدا دروستکرا (کارگەی ئامێرە قورس و ناوازەکان، کارگەی میکانیکی، پەیمانگای توێژینەوەی دیمیترۆڤگراد بۆ ڕیاکتۆرە ئەتۆمییەکان و هتد)، و ژێرخانی ئابووری دروستکرا، لەوانەش پردی ڕێگا بەسەر ڕووباری ڤۆڵگا و فڕۆکەخانەی ئولیانۆڤسک. لە ساڵی ١٩٧٠، سکرتێری گشتیی ئەوکاتی حیزبی شیوعیی یەکێتیی سۆڤیەت لیۆنید برێژنێڤ، مۆزەخانەی یادەوەری لینینی کردەوە. لە ٣٠ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٧، ئولیانۆڤسک شانبەشانی ئاستراخان و کیرۆڤ و مورمانسک و یارۆسلاڤل ڕێککەوتنێکی دابەشکردنی دەسەڵاتیان لەگەڵ حکوومەتی ڕووسیا واژۆ کرد و سەربەخۆیییان پێبەخشرا. ڕێککەوتنەکە لە ٣١ی کانوونی دووەمی ٢٠٠١ هەڵوەشایەوە.
دیمۆگرافی
ژمارەی دانیشتووان: ١،٢٩٢،٧٩٩ (سەرژمێری ساڵی ٢٠١٠)؛ ١،٣٨٢،٨١١ (سەرژمێری ساڵی ٢٠٠٢)؛ ١،٤٠٠،٨٠٦ (سەرژمێری ساڵی ١٩٨٩). ٥٥%ی دانیشتوانی ئۆبلاستی ئولیانۆڤسک لە دوو شاردا دەژین کە ژمارەی دانیشتووانیان لە سەرووی ٢٥،٠٠٠ کەسەوەیە- ئولیانۆڤسک و دیمیترۆڤگراد.
پێکهاتەی نەتەوەیی ناوچەکە بەم شێوەیەیە:
٧٣.٦% ڕووسی
١٢.٢% تاتار
٧.٧% چوڤاش
٣.٢% مۆردڤا
٣.٣% ئەوانی تر
ئابووری
ئۆبلاستی ئولیانۆڤسک بەشێکە لە ناوچەی ئابووری ڤۆڵگا. ئۆبلاستی ئولیانۆڤسک خاوەنی سەرچاوەیەکی زۆری زەوی و ئاو و دارستان و کانزاکانە. هەروەها هەرێمی ئولیانۆڤسک یەدەگی بەرچاوی کەرەستەی خاوەکانی دیکەی هەیە کە لە پیشەسازیدا بەکاردەهێنرێن، وەک جۆرە جیاوازەکانی خۆڵ، کەرەستەی چیمەنتۆ، گڵ و توو.
ئولیانۆڤسک و دیمیترۆڤگراد شاری پیشەسازین و ژمارەیەک کارگەی گەورەیان تێدایە. بەشێکی گوندنشینیی ئۆبلاستی ئولیانۆڤسک کشتوکاڵییە و بە پلەی یەکەم لەسەر بەخێوکردنی ئاژەڵە، و تا ڕادەیەکی کەمتر لەسەر کشتوکاڵە. لە خاکی ئۆبلاستی ئولیانۆڤسک دوو هاوینەهەواری هەیە: "بێلی یار" و "دوبکی". شاری ئولیانۆڤسک ناوەندێکی سەرەکی و هەمەچەشن و پیشەسازییە بۆ پیشەسازییەکانی فڕۆکە و ئۆتۆمبێل.
کارگەی بەرهەمهێنانی ئۆتۆمبێلی UAZ و کۆمپانیای فڕۆکەوانی ئاڤیاستار- ئێس پی و کۆمەڵەی زانستی و بەرهەمهێنان "مەریخ" کە سیستەمی کۆنترۆڵکردنی پیشەسازی بۆ هێزی دەریایی ڕووسیا دروست دەکات، لەگەڵ کارتێژی ئولیانۆڤسک (بارووت و فیشەک بۆ چەک دروست دەکات)؛ و کارگەی ماتۆڕی ئولیانۆڤسک و کارگەی میکانیکی ئولیانۆڤسک بنکەیان لە شارەکەدا هەیە. لەگەڵ چەندین پیشەسازی سووک و کۆمپانیاکانی خۆراک. کەرتە پێشکەوتووەکانی دیکە بریتین لە پیشەسازییەکانی ئارد وردکردن، گۆشت، دروستکردنی کەرە، نیشاستە، تەقاندنەوە، کەرەستەی بیناسازی و کاری دار. جگە لەوەش، هێڵێکی ئاسمانی جیهانی، نێودەوڵەتی بۆ باری قورس، هێڵی ئاسمانی ڤۆڵگا-دنێپر بنکەکەی لە شارەکەدا هەیە.
هەروەها ئولیانۆڤسک بوونی بنکەیەکی سەربازی بەهێزی لە شارەکەدا هەیە. لیوای ٣١ی ئاسمانی سەربازانی ئاسمانی ڕووسیا سەر بە هێزە چەکدارەکان لە ئۆلیانۆڤسک جێگیرن.
