ناوه‌ڕۆك
ناساندن
جیانگ زیمین یان جیانگ زێمین (بە ئینگلیزی: Jiang Zemin، بە عەرەبی: جيانغ زيمين) سیاسەتمەدارێکی چینییە کە لە ساڵی ١٩٨٩ تا ٢٠٠٢ وەک سکرتێری گشتیی پارتی کۆمۆنیستی چین (CCP) کاری کردووە، هەروەها وەک سەرۆکی کۆمیسیۆنی سەربازیی ناوەندی لە ساڵی ١٩٨٩ تا ٢٠٠٤ و وەک سەرۆکی چین لە ساڵی ١٩٩٣ تا ٢٠٠٣. جیانگ لە ساڵی ١٩٨٩ تا ٢٠٠٢ سەرکردەی سەرەکی چین بوو، سەرکردەی سەرەکی نەوەی سێیەمی سەرکردایەتی چین بوو.
| سکرتێری گشتی حیزبی شیوعیی چین | |
|---|---|
| لە ماوەی: ٢٤ی حوزەیرانی ١٩٨٩ – ١٥ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٢ | |
| پێشووتر | ژاو ژیانگ |
| دواتر | هوو جینتاو |
| پێنجەمین سەرۆکی کۆماری گەلی چین | |
| لە ماوەی:٢٧ی ئازاری ١٩٩٣ – ١٥ی ئازاری ٢٠٠٣ | |
| سەرۆکی کۆمیسیۆنی ناوەندی سەربازی | |
لە ماوەی
|
|
| ژیانی تایبەت | |
| لەدایکبوون | ١٧ی ئابی ١٩٢٦ کیانگتو، کیانگسو، کۆماری چین (ئێستا قەزای جیانگدو، یانگژۆ، جیانگسو، چین) |
| کۆچی دوایی | ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ (تەمەن ٩٦ ساڵ) قەزای جینگان لە شاری شەنگەهای لە چین |
| حیزبی سیاسی | شیوعیی چینی |
| هاوسەر |
وانگ یێپینگ
|
| واژوو |  |
جیانگ زێمین بە شێوەیەکی چاوەڕواننەکراو لەدوای خۆپێشاندانەکانی ساڵی ١٩٨٩ لە گۆڕەپانی تیانانمێن وەک کەسایەتییەکی چاکەخواز هاتە سەر دەسەڵات، لەو ماوەیەدا شوێنی ژاو زیانگ وەک سکرتێری گشتی پارتی کۆمۆنیستی چین دەستبەکاربوو دوای ئەوەی ژاو بەهۆی پشتگیریکردنی لە بزووتنەوەی خوێندکاران لە پۆستەکەی دوورخرایەوە. لەگەڵ دابەزینی بەردەوامی بەشداریکردنی "هەشت پیر" لە سیاسەتی چین، جیانگ دەستی بەسەر دەسەڵاتدا چەسپاند بۆ ئەوەی ببێتە "سەرکردەی سەرەکی" لە وڵاتەکەدا لە ماوەی ساڵانی نەوەدەکاندا.
لە ژێر سەرکردایەتی جیانگدا، چین گەشەیەکی ئابووریی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی لەگەڵ بەردەوامبوونی چاکسازییەکانی بازاڕ. لێسەندنەوەی هۆنگ کۆنگ لە بەریتانیا لە ساڵی ١٩٩٧ و ماکاو لە پورتوگال لە ساڵی ١٩٩٩ و چوونە ناو ڕێکخراوی بازرگانیی جیهانی لە ساڵی ٢٠٠١، گرنگترین ساتەکانی ماوەی دەسەڵاتی جیانگ بوون. هەروەها چین شایەتحاڵی باشتربوونی پەیوەندییەکانی لەگەڵ جیهانی دەرەوە بوو و حیزبی شیوعی کۆنترۆڵی توندی خۆی بەسەر دەوڵەتدا پاراست. لە ماوەی سەرکردایەتیدا جیانگ بەهۆی پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤەوە ڕووبەڕووی ڕەخنە بووەوە، لەوانە سەرکوتکردنی بزووتنەوەی فالون گۆنگ. لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ جیانگ بەهۆی شێرپەنجەی خوێن و لەکارکەوتنی چەندین ئەندامەوە گیانی لەدەستدا.
ژیان
جیانگ زێمین لە ١٧ی ئابی ١٩٢٦ لە شاری یانگژۆ لە جیانگسو لەدایکبووە و لە ساڵانی داگیرکاری ژاپۆن گەورە بووە. مام و باوکی وەک کەسایەتییەکی گەورەی نەتەوەیی دیاریکراون دوای ئەوەی لە جەنگ لەگەڵ ژاپۆن کوژراون. جیانگ لە بەشی ئەندازیاری کارەبا دەخوێنێت و لە ساڵی ١٩٤٧ لەوێ دەرچووە و بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە ئەندازیاری کارەبادا بەدەستهێناوە. جیانگ کاتێک لە کۆلێژ بوو پەیوەندی بە حیزبی شیوعیی چینەوە کرد. دوای دامەزراندنی کۆماری گەلی چین، جیانگ لە ساڵانی ١٩٥٠ لە کارگەی ئۆتۆمبێلی ستالین لە مۆسکۆ مەشق و ڕاهێنانەکانی وەرگرت. لە ساڵی ١٩٦٢ گەڕایەوە شاری شەنگەهای و بووە جێگری بەڕێوەبەری پەیمانگای توێژینەوەی کارەبای شەنگەهای. لە ساڵی ١٩٦٦ وەک بەڕێوەبەر و جێگری سکرتێری حیزب لە پەیمانگایەکی توێژینەوەی ئەندازیاریی گەرمی لە شاری ووهان دامەزرا.
لە ساڵی ١٩٨٥ جیانگ بوو بە سەرۆکی شارەوانی شەنگەهای. لەو ماوەیەدا زۆرێک بە گۆشەی گوڵ ناوی دەبەن، کە زاراوەیەکی چینییە بۆ کەسێک کە سوودی هەیە بەڵام خۆی هیچ سوودێکی پێناگات. لەم ماوەیەدا، بە چاکسازییە ئابوورییەکانی دێنگ شیاوپینگ. لە هەوڵێکدا بۆ سنووردارکردنی ناڕازیبوونی خوێندکاران لە ساڵی ١٩٨٦، جیانگ وتاری گێتیسبورگی بە زمانی ئینگلیزی لەبەردەم کۆمەڵێک خوێندکاری خۆپیشاندەردا خوێندەوە. حیزب یاسای سەربازی لە پەکین سەپاند. لە شاری شەنگەهای، ١٠٠ هەزار خۆپیشاندەر لە شەقامەکاندا ڕێپێوانیان کرد و ٤٥٠ خوێندکار مانیان لە خواردن گرت. دوای ڕۆژی سێیەم، جیانگ بە شێوەیەکی کەسی لەگەڵیان کۆبووەوە بۆ ئەوەی دڵنیایان بکاتەوە کە حیزب ئامانجەکانیان هاوبەشە، و بەڵێنی گفتوگۆی داهاتوویان پێبدات. لە هەمان کاتدا تەلەگرامێکی بۆ کۆمیتەی ناوەندی نارد و بە توندی پشتگیری لە ڕاگەیاندنی یاسای سەربازییان دەکرد. بانگەوازە گشتییە وردەکانی لەلایەن هەردوو خوێندکارانی لایەنگری دیموکراسی و گەورەکانی حیزبی سۆسیالیستی پێشوازییەکی باشیان لێکرا. لە ٢٠ی ئایاری ١٩٨٩، سەرکردەی باڵا، دێنگ شیاوپینگ بڕیاریدا جیانگ وەک سکرتێری گشتیی نوێ دەستنیشان بکات، لە شوێنی ژاو زیانگ کە پشتگیری لە خۆپیشاندەران کردبوو.
جیانگ لە ساڵی ١٩٨٩دا بەرزکرایەوە بۆ پۆستی باڵای وڵاتەکە بە بنکەیەکی دەسەڵاتی تاڕادەیەک بچووک کە زۆر دەستڕۆیشتوو نەبوو. لە یەکەم کۆبوونەوەی لیژنەی هەمیشەیی مەکتەبی سیاسی نوێی حیزبی شیوعی، دوای کۆمەڵکوژییەکەی گۆڕەپانی تیانانمێن لە ساڵی ١٩٨٩، جیانگ ڕەخنەی لە قۆناغی پێشوو گرت. جیانگ "ئابووریی بازاڕی سۆسیالیستی" نوێی داهێنا بۆ گواستنەوەی ئابووری سۆسیالیستی چین کە لە ئاستی ناوەندیدا پلانی بۆ دانرابوو بۆ ئابوورییەکی بازاڕی سەرمایەداری کە لەلایەن حکوومەتەوە ڕێکدەخرێت لە بنەڕەتدا
ژیانی خێزانی و کەسی
جیانگ لە ساڵی ١٩٤٩ لەگەڵ وانگ یێپینگ هاوسەرگیری کردووە کە دەرچووی زانکۆی شەنگەهای نێودەوڵەتییە. دوو کوڕیان پێکەوە بوو بە ناوەکانی جیانگ میانهنگ و جیانگ میانکانگ. جیانگ میانهنگ دواتر بوو بە ئەکادیمی و بازرگان، لەناو پرۆگرامی بۆشایی ئاسمانی چینیدا کاردەکات، هەروەها کۆمپانیای بەرهەمهێنانی نیمچە ڕێبەرەکانی گرەیسی دامەزراند. جیانگ شارەزاییی هەبوو لە چەندین زمانی بیانی، لەوانەش زمانی ئینگلیزی و ڕووسی.
کۆچی دوایی
جیانگ لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ لە تەمەنی ٩٦ ساڵیدا لە شاری شەنگەهای بەهۆی شێرپەنجەی خوێن و لەکارکەوتنی چەند ئەندامێکی جەستەی کۆچی دوایی کرد. لە ڕۆژی کۆچی دوایی جیانگ، حکوومەت ئاگادارییەکی بڵاوکردەوە کە ئاڵای نیشتمانی بە نیوەیی هەڵبواسرێت لە شوێنە سەرەکییەکانی پەکین و نوێنەرایەتییە دیپلۆماسییەکانی دەرەوەی وڵات.
کارەکانی
- جیانگ زێمین (٢٠١٠). بەرهەمە هەڵبژێردراوەکانی جیانگ زێمین. بەرگی یەکەم. I (چاپکردنی یەکەم). پەکین: چاپخانەی زمانە بیانییەکان. ISBN 978-7-119-06025-5.
- (٢٠١٢). بەرهەمە هەڵبژێردراوەکانی جیانگ زێمین. بەرگی یەکەم. II (چاپکردنی یەکەم). پەکین: چاپخانەی زمانە بیانییەکان. ISBN 978-7-119-07383-5.
- (٢٠١٣). بەرهەمە هەڵبژێردراوەکانی جیانگ زێمین. بەرگی یەکەم. سێیەم (چاپکردنی یەکەم). پەکین: چاپخانەی زمانە بیانییەکان. ISBN 978-7-119-07978-3.
